Waarom ombudsMAN?
Ombudsman: van oorsprong een Zweeds woord
Het Zweeds heeft maar een paar leenwoorden aan het Nederlands gegeven. Knäckebröd is bij ons bekend sinds 1948. Het allerbekendste Zweedse woord is echter ombudsman, in het Zweeds ook kortweg ombud. Het Zweedse man betekent zowel ‘man’ als ‘persoon’, maar in samenstellingen alleen ‘persoon’.
De ombudsman is omstreeks 1960 voor het eerst buiten Scandinavië opgedoken. In Zweden is een ombudsman een afgevaardigde of zaakwaarnemer van een bepaalde groep, bijvoorbeeld een vakbond. Hij behartigt de belangen van de groep.
Het woord bestond in het Zweeds al in de Middeleeuwen; het is een samenstelling van om ‘over, betreffende’, bjuda ‘vragen, verzoeken, (aan)bieden’ en man ‘persoon’. De functie van ombudsman dateert in Zweden van 1809, toen door het Zweedse parlement procureurs-generaal bij Justitie en het leger werden aangesteld die justitieombudsman en militieombudsman werden genoemd. Bij deze onafhankelijke ambtenaren konden burgers terecht wanneer zij klachten hadden over de overheid. De justitieombudsman is in Zweden nog steeds een begrip, de militieombudsman is inmiddels verdwenen. De dienst van ombudsman werd eerst in de andere Scandinavische landen overgenomen: in Finland in 1919, in Denemarken in 1954 en in Noorwegen pas in 1962.
Een ombudsman is een onpartijdige man of vrouw die verschillende klachten van de burgers van een land behandelt. De ombudsman doet zowel gevraagd als ongevraagd onderzoeken naar gedragingen van overheid en bedrijven. Of in het kort: Een persoon aangeduid om te helpen een oplossing te vinden voor zaken die via de normale administratieve of juridische weg niet opgelost raken. Nederland heeft verschillende ombudsmannen, allemaal deskundig op een ander gebied.
Een ombudsman kan dus zelf kiezen voor de functiebenaming ombudsman of ombudsvrouw. Margo Smit heeft voor ombudsman gekozen omdat dit een neutrale benaming is, waarbij het niet uitmaakt of de functie wordt uitgevoerd door een man of vrouw en omdat de titel ombudsman ook internationaal wordt gebruikt.
Bron: Etymologiebank