Logo

Verzameling klachten tegen NOS Journaal: een fout(je) is nog geen complot

TV, NOS, Journaal

Een groep kijkers wendt zich tot de ombudsman met een serie voorbeelden waaruit, zo stelt men, blijkt dat de berichtgeving van de NOS niet waarheidsgetrouw, objectief en onafhankelijk is. De NOS antwoordt aan klagers en ombudsman, daarna blijven de klachten over mis- en desinformatie en het sturen van opinie volgens de klagers staan. De ombudsman analyseert de voorbeelden. En concludeert dat in de klachten van alles op één hoop geveegd wordt, en dat verwijtbare eenzijdigheid  of partijdigheid verondersteld maar niet bewezen wordt.

De klachten

Namens 104 mede-klagers stuurt journalist Arnold Karskens op 11 januari de ombudsman een overzicht van “een aantal klachten die betrekking hebben op de wijze waarop het NOS Journaal zich van zijn journalistieke taak kwijt”.  Klagers zijn van mening dat de NOS “mis- en desinformatie verspreidt en opinie stuurt”, en illustreren dit met zestien voorbeelden uit de periode 20 september tot en met 28 december 2017.

De zestien klachten worden per stuk van commentaar voorzien. Ze lopen uiteen van het plaatsen van een onjuiste foto via het tonen van voorkeur voor bepaalde organisaties/politieke partijen en het achterwege laten van kritische vragen tot het verzwijgen van informatie. Al worden aan klachten vaak meerdere kwalificaties gehecht, zeven klachten betreffen vooral de objectiviteit van berichten, vier gaan hoofdzakelijk over willekeur bij het al dan niet gebruiken van informatie, en vijf keer is het hoofdoordeel “onzorgvuldig”.  Klagers stellen dat de fouten vermijdbaar waren, de herstelrubriek niet gebruikt wordt, de redactie vers bloed zou behoeven en de kijker benadeeld wordt.

Reactie NOS

De hoofdredacteur van NOS Nieuws schrijft na ontvangst van het klachtenoverzicht een reactie. Daarin wordt bij veel klachten uitleg gegeven over redactionele werkwijze en gemaakte nieuwskeuzes. De hoofdredacteur geeft bij twee klachten aan dat de daarin gemelde fouten destijds al snel na publicatie gecorrigeerd dan wel toegelicht en betreurd werden. Bij vijf klachten wordt gesteld dat het beter geweest was een tekst anders te formuleren of aanhalingstekens in een kop te gebruiken ten teken dat een citaat volgt.

Een aantal klachten stoelt volgens de reactie van NOS Nieuws op selectief lezen of interpreteren, of er wordt door klagers onvolledig en suggestief geciteerd uit berichten. Een enkele klacht begrijpt de hoofdredacteur in het geheel niet. In één klacht bekritiseren klagers dat een bericht na opmerkingen van experts uit het publiek aangevuld wordt. Dat getuigt, volgens de hoofdredacteur “juist van journalistieke kracht en zorgvuldigheid”. “Alleen van de eigen perceptie uitgaan, leidt niet tot optimale kwaliteitsvolle journalistiek.” schrijft hij.

Analyse van de ombudsman

Samenvattend stelt de ombudsman dat in de klachten van alles door elkaar loopt. Zo wordt geklaagd over fouten die direct na publicatie al hersteld werden; de ombudsman ziet niet waarom daar nog haar oordeel over gevraagd wordt. Een aantal klachten berust op het  onvolledige citeren of onjuist vermelden van berichten, waarmee de klacht misleidend wordt. Weer andere klachten vragen van de ombudsman selectieve perceptie en interpretatie, en het veronderstellen van kwade wil of opzet tot manipuleren bij NOS Nieuws. Voor die conclusie vindt de ombudsman echter geen steekhoudend bewijs.

Er zijn terechte klachten – vaak ook vragen – over nieuwskeuzes die niet altijd even helder, consistent of logisch zijn. De ene keer kan de hoofdredacteur het uitleggen, een andere keer blijft de vraag overeind.

De ombudsman vraagt zich af waarom klagers het maken van een fout (ook als het een domme is zoals het plaatsen van een verkeerde foto), een verkeerde uitvoering (zoals het niet plaatsen van aanhalingstekens rond een citaat in een kop), dan wel tijdgebrek of slordigheid (het niet of onvoldoende checken van de antecedenten van een spreker) bijna systematisch onder de noemer van opzettelijk gebrek aan objectiviteit of onpartijdigheid willen scharen. Genoemde mogelijke oorzaken van onjuiste of onvolledige berichtgeving zijn op zich vervelend en ernstig genoeg. Maar daarmee hebben we het nog niet over een complot of de opzet de kijker te indoctrineren.

Meer dan televisie

Opgemerkt moet worden dat klagers vooral putten uit de televisiejournaals, die vergeleken met de hoeveelheid nieuws per dag sowieso beperkt in tijd zijn en dus keuzes vragen. Een onderwerp kan om allerlei redenen het NOS Journaal van 20.00 uur niet halen. Ook moet er soms voor een bepaalde uitzending een samenvattende selectie gemaakt worden uit op dat moment aanwezige kennis. Maar dat wil niet zeggen dat de NOS ergens geen, onvoldoende of alleen eenzijdige aandacht voor heeft. Berichtgeving op een ander tijdstip of publicatieplatform is misschien niet altijd precies even lang maar wel steeds aanwezig en aanvullend.

Uiteraard moet bij het maken van iedere nieuwsuiting de grootste zorgvuldigheid en een onafhankelijke blik geëist worden. Maar een bericht is steeds een momentopname en volledigheid een illusie. Dat zou klagers, vertegenwoordigd door een ervaren journalist, niet moeten verbazen.

Hoe verder?

De ombudsman doet een aantal suggesties. Zij ziet voor NOS Nieuws mogelijkheden om een opeenstapeling van – al dan niet terechte – klachten en vragen als in dit pakket te voorkomen. Geef meer uitleg via de pagina Journalistieke Verantwoording, zeker ook over zaken die journalisten heel gewoon vinden of automatisch doen. Er zijn inmiddels duidelijke richtlijnen over wat, wanneer en hoe te corrigeren (de ombudsman schreef er eerder over), sinds enkele weken wordt dat zichtbaar onderaan artikelen en op sociale media. Maar vergeet niet de correcties ook op te nemen in de herstelrubriek.

Breng toelichtingen en correcties ook actief – via site en sociale media – onder de aandacht en maak zo je werkwijze helder en je nieuwsorganisatie aanspreekbaar.  Investeer in de vijf ‘T’s: talent, tijd, training, toegankelijkheid en transparantie.

Het vraagt extra inspanning van de redactie. Maar ook van het publiek, waaronder de 105 klagers. Het vraagt de bereidheid om niet op voorhand achter iedere boom een beer te zien. Een fout kan gewoon een fout zijn, hoe dom of betreurenswaardig ook. En het verwerken van valide kritiek is nooit een teken van zwakte of partijdigheid.

Deel deze pagina
Omroepen
AVROTROS