2017, het jaar in ombudsland
Per 1 januari 2017 hebben de landelijke publieke omroepen een ombudsman aangesteld, die de journalistieke uitingen en het journalistiek handelen van de omroepen volgt en analyseert. Daarnaast onderzoekt en behandelt de ombudsman klachten van het publiek hierover. Wie vindt dat een journalistiek programma niet volgens de journalistieke normen van de publieke omroepen heeft gehandeld, kan daarover een klacht indienen bij de ombudsman.
De functie van NPO-ombudsman was een nieuwkomer in het medialandschap. En al is de persoon die de functie bekleedt dat niet, publiek, omroepen, programmamakers en journalisten moesten wennen aan de mogelijkheid van het inschakelen van de ombudsman. Maar gedurende het jaar wist het publiek de ombudsman steeds beter te vinden en gingen de journalisten van de publieke omroepen sneller en vollediger in op de vragen die de ombudsman namens kijkers, luisteraars en lezers stelde.
De aanwezigheid van een ombudsman is voor een mediaorganisatie niet vanzelfsprekend. Indien ze de keuze hadden zouden redacties liever een extra paar handen aan het programma hebben in plaats van een extra paar ogen en oren die namens de nieuwsconsument het werk kritisch tegen het licht houden en waarover je als redactie niets te zeggen hebt. En ook omroepen corrigeren of rectificeren liever in stilte. Grote internationale media schaften de afgelopen periode de ombudsfunctie af of vervingen haar door een platform waarop met de lezers/kijkers gediscussieerd kan worden. Opmerkelijk, omdat in diezelfde tijd de roep vanuit publiek én politiek om transparantie over en verantwoording voor het journalistiek proces snel luider werd.
Een ‘readers’ desk’ kan nooit de onderzoekende en corrigerende functie hebben die een onafhankelijke ombudsman heeft. De Nederlandse publieke omroepen kiezen ervoor juist nu belangrijke stappen te zetten in het behouden (en vergroten) van de betrouwbaarheid: door het eigen proces van journalistieke verantwoording hetzij in gang te zetten dan wel dat proces te verstevigen en versnellen, en daarnaast een onafhankelijk ombudsman de ruimte te geven het journalistiek handelen en de producties te beoordelen volgens een breed geaccepteerde journalistieke code.
De ombudsman is geen slager die het eigen NPO-vlees komt keuren. Het contract van de ombudsman is met de kijker en luisteraar naar de publieke omroepen. Voor hen houdt zij de journalistiek bij die omroepen aan de hoge kwalitatieve standaard die binnen het publiek bestel verwacht mag worden. Dit Jaarverslag biedt een terugblik op de activiteiten in het eerste ombudsjaar.
Download het volledige jaarverslag hier.